Lưu vong và hồng y giáo hội

Con có một tổ quốc Việt Nam,
Quê hương yêu quí ngàn đời.
Con hãnh diện, con vui sướng.
Con yêu non sông gấm vóc,
Con yêu lịch sử vẻ vang.
Con yêu đồng bào cần mẫn,
Con yêu chiến sĩ hào hùng.

Sông cuồn cuộn máu chảy cuộn hơn.
Núi cao, xương chất cao hơn.
Đất tuy hẹp, nhưng chí lớn.

Nước tuy nhỏ, nhưng danh vang.
Con phục vụ hết tâm hồn,
Con trung thành hết nhiệt huyết.

Con bảo vệ bằng xương máu,
Con xây dựng bằng tim óc.
Vui niềm vui của đồng bào,
Buồn nỗi buồn của dân tộc.

(Đường hy vọng. Thông điệp của niềm vui từ nhà tù, trang 83)

Giám mục Văn Thuận ở Hà Nội

Từ đây, những tháng năm lưu vong bắt đầu. Trong sâu thẳm tâm hồn, ông vẫn một lòng hướng về quê hương và nhà thờ Việt Nam. Ông nhiều lần cố gắng hỗ trợ và khuyến khích các phong trào xã hội như các trung tâm điều trị bệnh cùi, các tổ chức từ thiện xã hội cũng như các dự án nghiên cứu liên quan đến văn hóa và nhà thờ công giáo Việt Nam. Ông cũng đi quyên góp để xây dựng lại nhà thờ và tổ chức các hóa học đào đạo khác.

Mặc cho những giới hạn về mặt cá nhân mà những người nắm quyền của đảng cộng sản đặt ra, ông vẫn sống và tuyên bố tha thứ và hòa giải. Trong những năm tháng đầu ở Rom, ông Văn Thuận hỗ trợ cộng đoàn người Việt Nam ở châu Âu. Ông được mời đi mọi nơi trên thế giới để giảng và thuyết trình. Ông được phong tặng nhiều giải thưởng và danh hiệu cho cuộc đời tiêu biểu và những nỗ lực của bản thân, như danh hiệu tiến sĩ danh dự của đại học ở New Orleans, LA, USA.

Tháng 11 năm 1994, ông được giáo hoàng phong làm phó chủ tịch „hội đồng giáo hoàng về hòa bình và công lý", và trở thành chủ tịch hội vào ngày 24 tháng 6 năm 1998. Một năm sau đó, ông nhận lời mời đặc biệt của giáo hoàng Johannes Paul II để giảng tĩnh tâm mùa chay cho giáo triều Vatican. Chủ đề chính của buổi lễ tĩnh tâm này chính là hy vọng.

Trong một lần gặp gỡ riêng các thành viên của giáo triều, khi được giáo hoàng trao tặng chén thánh, ông Văn Thuận nói:

24 năm trước, tôi cử hành thánh lễ với ba giọt rượu và một giọt nước trong lòng bàn tay của mình, tôi không bao giờ nghĩ sẽ ngày hôm nay, Đức Thánh Cha sẽ tặng tôi một chén thánh mạ vàng. Chúa thật vĩ đại, tình yêu thương của người cũng thế.

(Hy vọng nâng đỡ chúng ta, trang 16)

Giáo hoàng Johannes Paul II và hồng y François Xavier Nguyễn Văn Thuận

Ngày 21 tháng 2 năm 2001, ông Văn Thuận được giáo hoàng phong chức hồng y và gia nhập vào hồng y đoàn. Đồng thời, ông được phong tước hiệu Hồng y linh mục nhà thờ Santa Maria della Scala (nhà thờ đức mẹ ở cầu thang) tại đường Trastevere thành Rom.

Vào thời điểm này, ông đã biết mình mắc ung thư hiểm nghèo. Kể từ khi ra khỏi chốn tù ngục, ông đã phải trải qua bảy cuộc phẫu thuật, lần cuối vào ngày 8 tháng 5 năm 2002 ở Milano. Tình hình sức khỏe của ông suy giảm trông thấy. Mặc dù đang chịu bệnh tật hiểm nghèo, ông vẫn cất bút soạn cuốn „Tóm tắt học thuyết xã hội công giáo", tuy nhiên ông đã không thể chứng kiến tác phẩm ra đời.

Ngày 16 tháng 9 năm 2002, hồng y François Xavier Nguyễn Văn Thuận qua đời tại Rom. Lúc đầu, ông được an táng tại nghĩa trang chính của Rom, Campo Verano, để rồi sau đó, vào ngày 8 tháng 6 năm 2012, ông được cải táng về nhà thờ hiệu tòa của ông, nhà thờ Santa Maria della Scala.